Uit de wind!
Over windturbines en landschap
We vernemen dat Air Energy haar aanvraag voor milieuvergunning voor de bouw van 4 windturbinnes rond De Rammelaars intrekt. De procedures werden stopgezet. Een besluit over het verlenen van een milieuvergunning blijft dus uit. Het valt echter niet uit te sluiten dat Air Energy of een andere energieproducent een nieuwe aanvraag indient. In dat geval zal Natuurpunt Ham/Meerhout de nieuwe aanvraag grondig doornemen en hierop een advies formuleren. Wij blijven immers voorstanders van windenergie, maar dit mag niet ten koste gaan van het landschap en de biodiversiteit.
Het ontwikkelen van nieuwe landschappen
Landschappen kunnen evolueren, dit weten ook natuurliefhebbers. Het industrielint langs het Albertkanaal is een voorbeeld van een nieuw complex landschap ontwikkeld sinds 1935. Een ander voorbeeld is het gebied waar het kanaal Dessel-Kwaadmechelen aansluit op het Albertkanaal. Hier ontstond een nieuw soort waterlandschap. Het creëren van grootschalige nieuwe landschappen heeft verregaande consequenties voor mens, dier en plant. Het ontwikkelen van zo’n landschap vraagt dan ook vooraf een doordacht ruimtelijk concept.
Er zijn al meerdere overheid studies over de gewenste ruimtelijke ordening van windturbines: Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen, Windplan Vlaanderen, Windplan Limburg en Screening Windturbines Antwerpen. Uit deze studies leren we dat onoordeelkundige en onaangepaste inplanting uit den boze is. De windturbines dienen gegroepeerd te worden op één lijninfrastructuur zoals langs de E313 en het Albertkanaal, niet in de achterliggende open ruimte.
Het belang van open ruimte
Open ruimte met relatief gave landschappen zijn schaars in Vlaanderen. Meanderland beschikt over waardevolle agrarische gebieden afgewisseld met bossen en interessante natuurgebieden. Open ruimte is essentieel voor de natuurbeleving van mensen, voor grondgebonden landbouw, voor toerisme en recreatie en voor het behoud van biodiversiteit.
De migratiemogelijkheden voor fauna en flora tussen biotopen is essentieel om de natuurwaarde te behouden. De afbrokkeling van biotopen is nefast voor de verspreiding van plant en dier. Migratie wordt voornamelijk bepaald door de structuurkenmerken van de tussenliggende gebieden. Houtkanten en dreven zijn stapstenen in de ecologische infrastructuur. Deze corridors dienen we met zorg te onderhouden. Maar even belangrijk zijn verbindingen via de lucht.
Gemeenten krijgen stilaan aandacht voor hun dorpsgezichten. Maar ook het landschap moet duurzaam ontwikkeld worden en maximaal gevrijwaard van versnippering. Dit vraagt minimaal het behouden (en bij voorkeur het versterken) van de samenhang binnen open landschappen en de corridors die ze verbinden. Dit vraagt ook een beleid dat verder kijkt dan de dorpsgrens.
De zorg voor traditioneel landschap
De open ruimte tussen de dorpskommen van Kwaadmechelen, Meerhout en Balen is betekenisvol voor de biodiversiteit maar bevat ook waardevolle restanten van een traditioneel landschap. Dit typische landschap heeft erfgoedwaarde. Binnen deze ‘relictzone’ neemt de Rammelaars een bijzondere plaats in. ‘Ankerplaatsen’ zoals de Rammelaars zijn de meest landschappelijk waardevolle gebieden voor Vlaanderen volgens de Landschapsatlas. De samenhang tussen waardevolle restanten van een traditioneel landschap is belangrijk voor de gehele landschappelijke beleving.
Nieuwe grootschalige voorzieningen zoals windturbines sluiten niet aan bij de schaal en de opbouw van een typisch coulisselandschap zoals in de Rammelaars en ruime omgeving. De enorme verticale structuren van de windturbines domineren de kleinschalige percelen. De identiteit van het traditioneel landschap lijdt zwaar onder deze wanverhoudingen.
Bovendien doorbreken windturbines rond De Rammelaars de duidelijke afbakening tussen dit originele natuurlijk landschap en het nieuwe industriële landschap langs het Albertkanaal/E313. De windturbines dringen binnen, in de open ruimte. De vervaging van deze grens tast de herkenbaarheid van het oorspronkelijk landschap aan.
Windturbines tasten zo de schoonheid van het landschappelijk waardevol gebied aan. Ze zijn er niet aangewezen. In tegendeel. Het is wenselijk deze typische gebieden te herstellen waar ze al enigszins geschonden zijn door het verwijderen van enkele houtkanten en dreven.
Het vrijwaren van beschermd landschap
De projectontwikkelaar die zegt dat de Rammelaars “enkel bekend zijn omwille van de vele hazen en konijnen” spreekt zonder kennis van zaken. De Rammelaars behoren tot de meest landschappelijk waardevolle gebieden voor Vlaanderen volgens de Landschapsatlas. Het gebied is daarenboven erkend als natuurreservaat én beschermd als landschap. Hier kan de natuur nog enigszins standhouden. Bouwprojecten zijn hier verboden, maar wat met windturbines op nauwelijks 100 meter van het beschermd gebied? We verwachten minimaal dat ernstig aangetoond wordt dat deze bouwwerken geen schade berokkenen aan het erkend natuurgebied en beschermd landschap.
De mogelijk schadelijke effecten op de fauna dienen dan uitvoerig onderzocht. Het gaat dan over verstoring door geluid (tijdens de dag en gedurende de nacht), gevolgen van slagschaduw en het risico op botsing. Dieren houden zich immers niet aan de grenzen van een beschermd gebied. Een aantal vogels voeren bijvoorbeeld foerageervluchten uit in de onmiddellijke omgeving ervan.
Besluit
Het inplanten van honderden windturbines in Vlaanderen in enkele jaren tijd creëert zonder twijfel een nieuw soort landschap met zware impact. Er zijn wel studies maar nauwelijks wettelijke bepalingen. Er is op korte termijn nood aan een regelend ruimtelijk concept op provinciaal of gewestelijk niveau.
In afwachting van bepalende regelgeving is het aangewezen dat het (lokale) beleid het principe van de voorzichtigheid hanteert en zich richt op de bevindingen van de bestaande studies ook al hebben deze nog geen kracht van wet. Onoordeelkundige inplanting zou de schoonheid van het landschap immers onherroepelijk schaden.
Johan Rottiers
coördinator beheer van de Rammelaars